ΤΙΤΛΟΣ

Πέρα από όποια προκατάληψη ή φανατισμό, είναι κοινή, αντικειμενική διαπίστωση ότι ο Παναθηναϊκός έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του ποδοσφαίρου στην Ελλάδα. Και είναι αδιαμφισβήτητη η εκτίμηση ότι η εκατόχρονη ιστορία του Παναθηναϊκού ταυτίζεται με την ιστορία του αθλητισμού στον τόπο.

Το "Ελλάς, Ευρώπη, Παναθηναϊκός! 100 χρόνια ελληνικής ιστορίας, 1908-2008" πραγματεύεται την πορεία του συλλόγου από την ίδρυσή του μέχρι τη σημερινή καθιέρωσή του ως ο ευρωπαϊκός πρεσβευτής του ελληνικού ποδοσφαίρου, όχι απλώς (και απλοϊκά) μέσω στενών αθλητικών πλαισίων, αλλά σε σχέση με την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας και την ταυτόχρονη εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας.

Ο Αλέξανδρος Κιτροέφ τοποθετεί την ιστορία του Παναθηναϊκού σε ένα πολυδιάστατο πλαίσιο που αποτελείται από τρεις βασικούς παράγοντες: τον συνεχή μετασχηματισμό του κοινωνικού χαρακτήρα του ελληνικού ποδοσφαίρου κατά όλη τη διάρκεια του εικοστού αιώνα· την παράλληλη διαμόρφωση εθνικής ταυτότητας και συνείδησης· και, πάνω απ’ όλα, την επίσης παράλληλη διάρθρωση μιας έντονης (και πολυπόθητης) ευρωπαϊκής προοπτικής. Όπως γράφει η ιστορικός Χριστίνα Κουλούρη, ο Κιτροέφ, με βάση διάφορα αρχεία, τον διεθνή τύπο και προφορικές μαρτυρίες, έχει συνθέσει "μια πρωτότυπη μελέτη κοινωνικής ιστορίας που φωτίζει, όχι μόνο την ιστορία ενός ποδοσφαιρικού σωματείου αλλά συνολικά την κοινωνική και πολιτική ιστορία της Ελλάδας στη διάρκεια ενός αιώνα".

Ο Κιτροέφ στέκεται στους κυριότερους σταθμούς της πορείας του "Τριφυλλιού": την ίδρυσή του από τον Γιώργο Καλαφάτη, την άνδρωσή του με ηγέτη τον Απόστολο Νικολαΐδη, την εποχή του Άγγελου Μεσσάρη, την μεταπολεμική περίοδο, τον καθοριστικό ρόλο της ομάδας στο ξεκίνημα της Α΄ Εθνικής, την εποχή του Μίμη Δομάζου, την εμφάνιση στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών Ευρώπης το 1971, τον ρόλο του στη νέα εποχή του επαγγελματικού πλέον ποδοσφαίρου και τη συνέχιση των μεγάλων εμφανίσεων στην Ευρώπη μέχρι σήμερα. Τελικά, κατά τα λόγια του καθηγητή Αντώνη Λιάκου, "πρόκειται για ένα σπάνιο δείγμα αγάπης και κριτικής σκέψης ενός διανοούμενου που είναι ταυτόχρονα και αυθεντικός φίλαθλος, που γνωρίζει τα πράγματα από μέσα, αλλά μπορεί να τα δει και με την ευρεία εποπτεία του ιστορικού."