ΤΙΤΛΟΣ

Για δεύτερη φορά επιχειρώ να ερμηνεύσω και να σχολιάσω ένα αρχαίο κείμενο, αν και δεν είμαι κλασικός φιλόλογος. Την πρώτη φορά μεταφράζοντας έξι λόγους του Κικέρωνος, θέλησα κυρίως να δείξω πως η δημοτική προσαρμόζεται άνετα στο υψηλό ρητορικό ύφος. δεν νομίζω πως στο σημείο αυτό προσθέτω πολλά με τούτο το δεύτερο δείγμα. Άλλοι είναι κυρίως οι λόγοι που με ξαναφέρνουν σε αυτού του είδους την ενασχόληση. Πρώτα η επιθυμία μου να καταστήσω προσιτά, με τον τρόπο μου, στο σύγχρονο Έλληνα μερικά από τα κορυφαία επιτεύγματα της ελληνικής ρητορικής τέχνης και γενικά του ελληνικού λόγου. [...] Θα ήθελα ακριβώς στα μάτια των νεώτερων αυτών Ελλήνων να αποκαταστήσω το ρητορικό λόγο και να τον διαστείλω από αυτό που γύρω τους θεωρείται ακόμη από τους πολλούς ρητορική, αντιπαραθέτοντας τα αυστηρά και απέριττα κείμενα του Δημοσθένη στα γύρω τους αλαλάζοντα κύμβαλα. [...] Αλλά απέβλεψα και σε έναν άλλο στόχο. Όπως και με τον Κικέρωνα, ήθελα να φωτίσω μιαν ιστορική περίοδο γεμάτη διδάγματα για τον σύγχρονον άνθρωπο. Παίρνοντας ως παράδειγμα τον Δημοσθένη και την εποχή του, επιχειρώ να φωτίσω, κατά τον τρόπο μου πάντα, μερικά προβλήματα πολιτικής δεοντολογίας, που όχι μόνο στα χρόνια του Δημοσθένη στάθηκαν κρίσιμα, αλλά ακόμα σήμερα, ανακύπτουν βασανιστικά για την ανθρωπότητα. [...] Τέλος υπάρχουν μερικές συναρτήσεις γεγονότων, που πολύ συχνά στην ιστορία επαναλαμβάνονται με μικρές, στην επιφάνεια, παραλλαγές. Μερικές τέτοιες συναρτήσεις της εποχής της δικής μας τις συναντούμε, σε μια καθαρότατη μορφή, στην ελληνικήν ιστορία του τέταρτου π.Χ. αιώνα. Ο κάθε στοχαστικός αναγνώστης, καθώς θα τις αναγνωρίζει σε τούτο το βιβλίο, θα διδαχθεί αρκετά για τις σύγχρονες δημοκρατίες του Δυτικού Κόσμου, και θα βρίσκει, ελπίζω, εφόδια για να χαράζει, με περισσότερη ασφάλεια, την πορεία του, στο ημίφωτο μέσα των αδιαμόρφωτων και αλληλοσυγκρουόμενων θεωριών που τώρα τις κλυδωνίζουν.

(από τον πρόλογο του Κωνσταντίνου Τσάτσου στην α’ έκδοση (1975)